از جهات ایراد، در مواردی که خوانده می‌تواند ضمن پاسخ نسبت به ماهیت دعوا ایراد کند، دعوای طرح شده، سابقا، بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند، رسیدگی شده، نسبت به آن حکم قطعی صادر شده باشد.
ایرد اعتبار امر مختوم
اعتبار امر مختومه به این معنی است که یک مرتبه دادگاه به ادعای طرفین رسیدگی و حکم مقتضی را صادر کرده باشد در صورتی که خوانده دفاعی را در دادرسی ارائه و دادگاه به آن رسیدگی کند سه صورت ممکن است محقق شود:
صورت نخست: دفاع مردود اعلام و حکم به محکومیت خوانده اعلام شود.
صورت دوم: دفاع مورد قبول و حکم بر بی حقی خواهان صادر شود
صورت سوم: دفاع مردود یا قبول و لیکن در خصوص دعوا قرار ثانی همچون عدم استماع یا رد دعوی صادر شود.
در خصوص صورت یک و دو چون به این ادعا رسیدگی شده است موضوع اعتبار امر مختومه دارد، چرا که؛
اولاً دعوایی مطرح و دادگاه در آن خصوص رسیدگی و تصمیم مقتضی را صادر نموده است لذا موضوع خاتمه یافته است.
ثانیاً اگر این امر را نپذیریم صدور آراء متهافت را فراهم کرده ایم برای مثال در دعوای الزام به تنظیم اسناد رسمی اگر خوانده دفاع بطلان یا فسخ را ارائه دهد و دادگاه پس از رسیدگی به آن دفاع ایشان را مردود و قرارداد را صحیح اعلام و سپس حکم بر الزام به تنظیم صادر کند اگر اعتبار امر مختومه را نپذیریم خوانده مجدداً می‌تواند دادخواست اعلام بطلان دهد و در صورتی که حکم به نفع ایشان صادر شود دو رای متهافت صادر که جهات اعاده دادرسی نسبت به آراء نیز وجود ندارد.
ثالثاً در دفاع جعل قانون اعتبار امر مختومه را پذیرفته است،
رابعاً در این خصوص رای شماره 1995 مورخه 97/10/28 دیوان عالی کشور وجود دارد که دفاع خوانده را دارای اعتبار امر مختومه شناخته است
خامساً رای دادگاه اماره است لذا اگر قائل به پذیرش دعوا باشد نمی تواند به استناد رای قبلی حکم بر بی حقی صادر کنید…..و در خصوص فقره سوم چون حکم صادر نشده است و ورود به ماهیت نشده است به نظر می‌رسد که دفاع خوانده اعتبار امر مختومه ندارد.
شرایط ایراد امر قضاوت شده
برای تحقق ایراد امر قضاوت شده یا همان اعتبار امر مختومه، لازم است بین جرمی که مورد قضاوت قرار گرفته و درباره آن حکم یا قرار قطعی صادر شده، یا جرمی که در حال رسیدگی است، مشابهت‌هایی وجود داشته باشد. که عبارتند از:
- وحدت متهم
- وحدت شاکی
- وحدت فعل ارتکابی
- وحدت زمان
+ پرسش: در پرونده‌ای دادگاه بدوی حکم به ابطال مصوبات شرکت داده لکن در دادگاه تجدیدنظر بعد از ابلاغ ایراد به خواسته خواهان به دلیل مبهم و ناخوانا بودن و عدم پذیرش لایحه رفع نقص وکیل خواهان‌ها، با این عبارت که «مفاد لایحه تقدیمی وافی به غرض دادگاه نمی‌باشد، لهذا با عنایت به مراتب مذکور به نظر هیات دادگاه رای صادره شایسته تایید نبوده، مستندا به ماده ۳۵۰ قانون آیین دادرسی مدنی ضمن نقض رای صادره قرار رد دعوای خواهان‌ها را صادر و اعلام می نماید، رای صادره قطعی است» اتخاذ تصمیم نموده است. با توجه به بند ۶ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی که حکم قطعی را مانع دائمی دانسته و نه قرار را، آیا با طرح مجدد دعوا بعد از رفع ایرادات، با ایراد امر مختومه یا … مواجه نخواهد شد؟
– پاسخ: قرار رد دعوی اعتبار امر مختومه را ندارد و مجددا می توان دادخواست متناسب مطرح کرد.