مجازات تکمیلی

مجازات تکمیلی هم می تواند به عنوان مجازات اصلی اعمال شود و هم مجازات تکمیلی باشد. مجازات تکمیلی در جرایم موجب حد، قصاص و جرایم تعزیری (با هر نوع و میزان مجازاتی) قابل اعمال است لذا تنها جرایمی که در آن امکان اعمال مجازات تکمیلی وجود ندارد جرایمی است که صرفا موجب پرداخت دیه یا ارش باشد. پس بطور مثال دادگاه نمی تواند محکوم علیه را به مجازات تکمیلی در جنایت عمدی مستوجب دیه کامل است محکوم کند.

انواع مجازات تکمیلی

طبق ماده 23 قانون مجازات اسلامی، دادگاه می‌تواند فردی را که به حد، قصاص یا مجازات تعزیری محکوم کرده است، با رعایت شرایط مقرر در این قانون، متناسب با جرم ارتکابی و خصوصیات وی به یک یا چند مجازات از مجازات‌ های تکمیلی بندها و تبصره‌ های این ماده محکوم نماید:

الف) اقامت اجباری در محل معین

ب) منع از اقامت در محل یا محل‌های معین

پ) منع از اشتغال به شغل، حرفه یا کار معین

ت) انفصال از خدمات دولتی و عمومی

ث) منع از رانندگی با وسایل نقلیه موتوری و یا تصدی وسایل موتوری

ج) منع از داشتن دسته چک و یا اصدار اسناد تجارتی

چ) منع از حمل سلاح

ح) منع از خروج اتباع ایران از کشور

خ) اخراج بیگانگان از کشور

د) الزام به خدمات عمومی

ذ) منع از عضویت در احزاب، گروه‌ها و دستجات سیاسی یا اجتماعی

ر) توقیف وسایل ارتکاب جرم یا رسانه یا موسسه دخیل در ارتکاب جرم

ز) الزام به یادگیری حرفه، شغل یا کار معین

ژ) الزام به تحصیل

س) انتشار حکم محکومیت قطعی

مجازات تکمیلی شخص حقوقی

مجازات تکمیلی فقط در مورد اشخاص حقیقی قابلیت اعمال دارد و اشخاص حقوقی از داشتن مجازات تکمیلی مستثنا هستند. بطور مثال موسسه ای دخیل در ارتکاب جرم استفاده بدون مجوز از پهنای باند بین المللی بوده است. در اینجا قاضی اختیار دارد تا نسبت به صدور حکم به توقیف موسسه در ضمن حکم محکومیت طبق بند ر ماده 23 قانون مجازات رای دهد. چرا که مقصود از توقیف موسسه دخیل در جرم این است که شخص حقیقی یا دخالت یک موسسه مرتکب جرم شود و دادگاه از باب مجازات شخص حقیقی حکم به توقیف موسسه دهد به این دلیل که مجازات تکمیلی فقط در مورد اشخاص حقیقی قابل اعمال است.

ضمانت اجرای تخلف از مجازات تکمیلی

چنانچه محکوم طی مدت اجرای مجازات تکمیلی، مفاد حکم را رعایت ننماید، دادگاه صادرکننده حکم به پیشنهاد قاضی اجرای احکام برای بار اول مدت مجازات تکمیلی مندرج در حکم را تا یک سوم افزایش می‌دهد و در صورت تکرار، بقیه مدت محکومیت را به حبس یا جزای نقدی درجه هفت یا هشت تبدیل می‌کند.

همچنین بعد از گذشتن نیمی از مدت مجازات تکمیلی، دادگاه می‌تواند با پیشنهاد قاضی اجرای حکم در صورت اطمینان به عدم تکرار جرم و اصلاح مجرم، نسبت به لغو یا کاهش مدت زمان مجازات تکمیلی وی اقدام کند.

[ موضوع مرتبط: محرومیت از حقوق اجتماعی ]