اعسار از هزینه دادرسی

اگر بخواهیم معسر از هزینه دادرسی را تعریف کنیم به کسی گفته می‌شود که به واسطه عدم کافی بودن دارایی یا عدم دسترسی به مال خود به طور موقت قادر به تادیه هزینه دادرسی نیست. بیان اعسار نوعی ادعاست که مدعی باید آن را اثبات کند.

افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و مددجویان مستمری بگیر سازمان بهزیستی کشور با ارائه کارت مددجویان و تاییدیه رسمی مراجع مزبور از پرداخت هزینه دادرسی معاف می‌باشند.

طرح دعوای اعسار از هزینه دادرسی

اعسار از پرداخت هزینه دادرسی هم من دادخواست اصلی ممکن است و هم به صورت جداگانه. ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی ضمن درخواست نخستین (بدوی) یا تجدیدنظر یا فرجام مطرح خواهد شد.

مرجع رسیدگی به دعوای اعسار

رسیدگی به دعوای اعسار به طور کلی با دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی نخستین به دعوای اصلی را دارد یا ابتدا به آن رسیدگی نموده است.

اظهار نظر در مورد اعسار از هزینه تجدید نظرخواهی و یا فرجام خواهی با دادگاهی می‌باشد که رای مورد درخواست تجدید نظر و یا فرجام را صادر نموده است.

استناد به شهود در اعسار (تعداد شاهدین)

معمولا در ادعای اعسار از هزینه دادرسی مدعی به شهادت شهود استناد می کند. حتی در مواردی که ادعای اعسار از محکوم‌به مطرح می شود، عمدتا دلیل مدعی شهادت شهود است.

در صورتی که دلیل اعسار شهادت شهود باشد، باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از اشخاصی که از وضعیت مالی و زندگانی او مطلع می‌باشند به دادخواست ضمیمه شود.

از آنجا که اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، دعوای غیر مالی است (ماده 14 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی)، و طبق بند الف ماده 230 قانون آیین دادرسی مدنی، شهود باید دو مرد باشند. و در صورتی که شهود مرد نباشد مدعی باید اعسار خود را با دلیل دیگر اثبات کند.

در شهادتنامه، مشخصات و شغل و وسیله امرار معاش مدعی اعسار و عدم تمکن مالی او برای تادیه هزینه دادرسی با تعیین مبلغ آن باید تصریح شده و شهود منشا اطلاعات و مشخصات کامل و اقامتگاه خود را به طور روشن ذکر نمایند.

شهادت بستگان برای اعسار

سوالی که در شهادت بستگان برای اعسار از هزینه دادرسی پیش می‌آید این است که آیا شهود در اعسار مهریه می‌شود پدر، خواهر یا برادر باشد؟ با توجه به اینکه بالاتر توضیح داده شد حداقل به دو نفر شاهد مرد نیاز است پس زن (در اینجا مثلا خواهر) نمی‌تواند از شاهدین باشد. سوال بعدی این است که آیا برادر یا پدر میتواند شاهد اعسار باشد؟ بله شاهدین می‌تواند شامل برادر یا پدر شخص باشد.

 

مجازات شهادت دروغ

در صورتی که ثابت شود اظهارات شاهد در شهادت نامه خلاف واقع بوده است شاهد قابل تعقیب کیفری نخواهد بود، زیرا تعقیب کیفری شاهد مشروط بر آن آست که او با حضور در دادگاه شهادت دروغ داده باشد تا مشمول ماده 650 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) (شهادت دروغ) شود.

اختیار حضور شهود

دادگاه می‌تواند از حضور گواهانی که بطور مکتوب در شهادت نامه کتبی شهادت داده اند، در جلسه دادگاه چشم پوشی و صرفا براساس مندرجات شهادت نامه اعلام رای کند.

وقت رسیدگی به اعسار

مدیر دفتر ظرف دو روز از تاریخ وصول دادخواست اعسار، پرونده را به نظر قاضی دادگاه می رساند تا چنانچه حضور شهود را در جلسه دادرسی لازم بداند به مدعی اعسار اخطار شود که در روز مقرر شهود خود را حاضر نماید.

اعسار از تادیه هزینه دادرسی مرحله تجدیدنظر

پرسش: دعوی اعسار خواهان از هزینه دادرسی مرحله تجدیدنظر رد و تایید می‌شود. اخطار رفع نقص یعنی پرداخت هزینه تجدیدنظرخواهی صادر میشود قبل از اقدام و همزمان در این هنگام خواهان مجدداً دادخواست اعسار از هزینه دادرسی مرحله تجدیدنظرخواهی را با این استدلال که دعاوی راجع به ایسار و اعسار از هزینه دادرسی قابلیت اعتبار امر مختوم بها ندارد را طرح و خواستار رسیدگی به آن میشود.  آیا این استدلال صحیح است یا خیر؟

پاسخ: با توجه به ماده 513 قانون آیین دادرسی مدنی مدعی اعسار صرفاً در صورت اثبات اعسار، می‌تواند از معافیت پرداخت هزینه دادرسی بهره‌مند شود؛ بنابراین در صورت رد تقاضای اعسار وی و تأیید آن، ادعای بعدی مدعی اعسار تأثیری ندارد و دادگاه قرار ردّ دعوی صادر و اعلام خواهد نمود.

در صورت صدور رای قطعی مبنی بر رد دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی مرحله تجدیدنظر، مدعی اعسار مکلف به پرداخت هزینه دادرسی این مرحله بوده و لزومی به اخطار رفع نقص مجدد جهت پرداخت هزینه دادرسی نیست.

 

رای وحدت رویه اعسار از هزینه دادرسی

رای وحدت رویه ای در مورد اعسار از هزینه دادرسی وجود ندارد ولی نظریات مشورتی مختلفی است که در بالا به آن ها اشاره شده است.

 

[ موضوع مرتبط: اعسار از پرداخت محکوم به ]