قرار وثیقه یکی از انواع قرارهای تامین است که در برخی موارد، به عنوان ابزاری برای تأمین جبران زیان مالی و بازگشت متهم به دادگاه، صادر میشود. این نوع قرار، به‌طور خاص در مواردی که جرم مرتکب شده دارای جنبه مالی باشد، به کار می‌رود. با صدور قرار وثیقه، متهم می‌تواند با تودیع و ضمانت وثیقه، مشروط به آزادی شود. وثیقه‌گذار می‌تواند خود متهم یا شخص ثالث باشد.
قانون گذار در قانون آیین دادرسی کیفری، حقوق متهم و شاکی را مورد حمایت قرار داده و ابزارهای تامین حقوق آنها را برای مبارزه با تبعات جرم پیش‌بینی کرده است. قرار وثیقه، به‌عنوان یکی از این ابزارها، می‌تواند به‌عنوان قرار التزام به حضور با تعیین وجه التزام و یا التزام به عدم خروج از حوزه قضائی با قول شرف نیز صادر شود.
یکی از مهمترین انواع قرارهای تامین، قرار اخذ وثیقه است که شامل انواع مختلفی از وثایق و تضامین مالی میشود، از جمله وجه نقد، ضمانت‌نامه بانکی و مال منقول یا غیرمنقول. در برخی شرایط، عدم رعایت تشریفات پس از آزادی به قید وثیقه، می‌تواند منجر به ضبط وثیقه شود، بنابراین آگاهی از قواعد و مقررات این نوع قرارها بسیار ضروری است.
» قرار وثیقه چیست؟
قانون آیین دادرسی کیفری، به منظور تضمین حقوق زیان‌دیده از جرم و همچنین تضمین حضور متهم در جلسات رسیدگی در زمان مقرر، انواع قرارهای تامین را پیش‌بینی کرده است.
یکی از انواع این قرارها، قرار اخذ وثیقه است که در بند خ ماده 217 قانون آیین دادرسی کیفری ذکر شده است. این قرار در شرایطی صادر میشود که دلایل ابراز شده، نشان دهنده احتمال مجرمیت متهم پس از پایان تحقیقات است و نوع جرم، در دسته جرایم سنگین قرار دارد و زیان و خسارت وارده بالاست. در این شرایط، تضمین جبران زیان وارده به مجنی علیه و بازگشت متهم به دادگاه در موعد مقرر ضروری است و بازپرس نیازمند ضمانتی برای تضمین این امور است.
در این شرایط، بازپرس یا مقام تحقیق پرونده، به جای جلب متهم و سلب آزادی او، ممکن است او را به قید وثیقه موقتا آزاد کند. وثیقه می‌تواند وجه نقد، ضمانت‌نامه بانکی و یا مال منقول یا غیرمنقول باشد.
همچنین، در مواردی که قرار اخذ کفیل با تعیین وجه الکفاله صادر شده، متهم می‌تواند در صورت درخواست، وثیقه را به جای معرفی کفیل سپرده و دادگاه باید در این صورت قرار را تبدیل کرده و قرار اخذ وثیقه را صادر کند.
در چنین مواردی، قرار اخذ وثیقه صادر میشود و مبلغ آن بر اساس نوع جرم ارتکابی و زیان وارده به مجنی علیه تعیین میشود. متهم می‌تواند پس از سپردن وثیقه، موقتا آزاد شود و وثیقه‌ای که تضمین و ضمانت است، از طریق آن متهم به ضمانت وثیقه تامین شده و در صورت عدم حضور به موقع وی در دادگاه، وثیقه مطابق تشریفات قانونی، ضبط خواهد شد.
ماده 217 قانون آیین دادرسی کیفری:
به منظور دسترسی به متهم و حضور به موقع وی، جلوگیری از فرار یا مخفی شدن او و تضمین حقوق بزه دیده برای جبران ضرر و زیان وی، بازپرس پس از تفهیم اتهام و تحقیق لازم، در صورت وجود دلایل کافی، یکی از قرارهای تامین زیر را صادر می کند:
الف – التزام به حضور با قول شرف
ب – التزام به حضور با تعیین وجه التزام
پ – التزام به عدم خروج از حوزه قضائی با قول شرف
ت – التزام به عدم خروج از حوزه قضائی با تعیین وجه التزام
ث- التزام به معرفی نوبه ای خود به صورت هفتگی یا ماهانه به مرجع قضائی یا انتظامی با تعیین وجه التزام
ج – التزام مستخدمان رسمی کشوری یا نیروهای مسلح به حضور با تعیین وجه التزام، با موافقت متهم و پس از اخذ تعهد پرداخت از محل حقوق آنان از سوی سازمان مربوط
چ- التزام به عدم خروج از منزل یا محل اقامت تعیین شده با موافقت متهم با تعیین وجه التزام از طریق نظارت با تجهیزات الکترونیکی یا بدون نظارت با این تجهیزات
ح – اخذ کفیل با تعیین وجه الکفاله
خ – اخذ وثیقه اعم از وجه نقد، ضمانت نامه بانکی، مال منقول یا غیر منقول
د – بازداشت موقت با رعایت شرایط مقرر قانونی
تبصره۱- در صورت امتناع متهم از پذیرش قرار تامین مندرج در بند (الف)، قرار التزام به حضور با تعیین وجه التزام صادر و در صورت امتناع از پذیرش قرارهای مندرج در بندهای (ب)، (پ)، (ت) و (ث) قرار کفالت صادر میشود.
تبصره۲- در مورد بندهای (پ) و (ت)، خروج از حوزه قضائی با اجازه قاضی ممکن است.
تبصره۳- در جرائم غیر عمدی در صورتی که به تشخیص مقام قضائی تضمین حقوق بزه دیده به طریق دیگر امکان پذیر باشد، صدور قرار کفالت و وثیقه جایز نیست.
» تودیع وثیقه چیست؟
یکی از عباراتی که در شرایط صدور قرار وثیقه، متهم و خانواده‌اش با آن مواجه می‌شوند، تودیع وثیقه است. تودیع وثیقه به معنای گذاشتن وثیقه یا تامین کردن وثیقه‌ای است که در قرار اخذ وثیقه حکم داده شده است. به عبارتی، متهم یا شخص ثالثی که می‌تواند از اعضای خانواده‌اش یا یک فرد غریبه باشد، پس از معرفی وثیقه (برابر با میزان وثیقه تامین شده) به دادگاه، می‌توانند سبب آزادی موقت متهم شوند.
نکته‌ی مهم در اینجا این است که، آزادی متهم پس از تودیع وثیقه، موقتی است و وثیقه‌گذاران، که می‌تواند متهم یا شخص ثالث باشند، تعهد می‌کنند که در موعد مقرر یا در صورت ابلاغ احضاریه توسط دادگاه، متهم را نزد مقام تحقیق، حاضر خواهند کرد.
» گذاشتن وثیقه از طرف خود متهم یا شخص ثالث
در صورت صدور قرار اخذ وثیقه، برای پرداخت و تضمین وثیقه، دو حالت وجود دارد؛ حالت اول این است که متهم خود به صورت شخصی وثیقه را تودیع کند، و حالت دوم این است که شخص ثالث مثل خانواده یا دوستان و همکاران متهم، برای او وثیقه را تضمین کند.
1) وثیقه توسط متهم: متهم می‌تواند از اموال منقول یا غیرمنقول، ضمانت‌نامه بانکی یا وجه نقد، به میزان وثیقه تعیین شده در قرار، برای پرداخت وثیقه استفاده کند و شخصا وثیقه را تودیع کند. در صورتی که متهم پس از ابلاغ اخطاریه، در موعد مقرر در مرجع قضایی حاضر نشود، وثیقه پس از صدور دستور ضبط وثیقه توسط دادستان و طی تشریفات قانونی، ضبط خواهد شد.
2) وثیقه توسط شخص ثالث: در این حالت، وثیقه‌گذار باید مسئول حضور متهم در نزد مقام تحقیق باشد و آدرس واقعی متهم را به دادگاه اعلام کند. در صورت تغییر آدرس، وثیقه‌گذار باید در اولین فرصت این امر را به دادگاه اطلاع دهد.
حقوق متهم بدون وثیقه
ماده ۲۲۶ قانون آیین دادرسی کیفری:
متهمی که در مورد او قرار کفالت یا وثیقه صادر میشود تا معرفی کفیل یا سپردن وثیقه به بازداشتگاه معرفی می‌گردد؛ اما در صورت بازداشت، متهم می‌تواند تا مدت ده روز از تاریخ ابلاغ قرار بازپرس، نسبت به اصل قرار منتهی به بازداشت یا عدم پذیرش کفیل یا وثیقه اعتراض کند.
تبصره- مرجع صادر کننده قرار و رئیس یا معاون زندان مکلفند تمهیدات لازم را به منظور دسترسی متهم به افرادی که وی برای یافتن کفیل یا وثیقه گذار معرفی می کند، فراهم کنند و هر زمان متهم، کفیل یا وثیقه معرفی نماید هرچند خارج از وقت اداری باشد، درصورت وجود شرایط قانونی، مرجع صادر کننده قرار یا قاضی کشیک مکلف به پذیرش آن هستند.
بر اساس این ماده، در صورتی که متهم وثیقه نداشته باشد، تا زمان تامین وثیقه، متهم باید بازداشت شود. با این حال، بر اساس تبصره همین ماده، مرجع صادرکننده قرار و رئیس یا معاون زندان مکلفند تمهیدات لازم را برای دسترسی متهم به افرادی که وی برای یافتن کفیل یا وثیقه‌گذار معرفی می‌کند، فراهم کنند. بنابراین، حتی در صورت بازداشت، متهم حق دارد از برخی امتیازات برای دسترسی به افراد وثیقه‌گذار برخوردار شود.
به عبارت دیگر، در صورتی که متهم وثیقه نداشته باشد، باید بازداشت شود، اما متهم حق دارد از امتیازاتی برای یافتن وثیقه‌گذار استفاده کند و مرجع صادرکننده قرار و رئیس یا معاون زندان مکلف هستند این امکان را برای متهم فراهم کنند.
تعیین میزان وثیقه و ارزیابی مال
یکی از نکات حائز اهمیت در قرار وثیقه، تعیین میزان وثیقه است. هدف اصلی قرار وثیقه، جبران خسارت وارده به بزه‌دیده است. بنابراین، قانون مقرر کرده است که میزان وثیقه نباید کمتر از خسارت وارده به بزه‌دیده باشد. همچنین، برای بعضی از جرایم، مجازات نقدی تعیین شده است. بنابراین، مرجع قضایی در تعیین میزان وثیقه، میزان خسارت احتمالی وارده به بزه‌دیده (مثل دیه) و هم جزای نقدی جرم مورد اتهام را در نظر می‌گیرد. بنابراین، میزان وثیقه تعیین شده، از مجموع این دو مقدار کمتر نخواهد بود.
بعد از معرفی مال برای وثیقه، ابتدا برای ارزیابی بهای آن، کارشناس رسمی دادگستری با هزینه‌ی وثیقه‌گذار، مال معرفی شده را ارزیابی می‌نماید. اگر ارزش مال معرفی شده به میزان تعیین‌شده یا بیشتر باشد، بازپرس قرار وثیقه را می‌پذیرد. در غیر این صورت، باید مال دیگری معرفی شود؛ در غیر این صورت، متهم بازداشت خواهد شد.
به‌طور کلی، اگر برای متهمی قرار وثیقه صادر شده باشد و تا زمانی که نتوانسته است این وثیقه را فراهم کند، به بازداشتگاه منتقل میشود؛ اما پس از صدور قرار وثیقه، با تودیع مال و پذیرش آن، از بازداشتگاه آزاد میشود و یا اگر به بازداشتگاه نرفته باشد، به آنجا اعزام نمی‌شود.
[مقاله مرتبط: محکوم له کیست؟ ]
مشاوره حقوقی
+ پرسش: آیا دادسرا برای همه جرم‌های کیفری قرار کیفری صادر می‌کند؟ همه جرم‌های کیفری نیاز به تودیع وثیقه یا فیش حقوقی دارد تا جلسه رسیدگی؟ اگر نیاز باشد در ابلاغیه قید میشود که سند یا فیش همراه داشته باشی؟
– پاسخ: 0
+ پرسش: خواستم بدونم برای وثیقه ۶۰۰ میلیونی که قاضی تعیین کردن و باید بدیم دادگاه، کارشناسی لازمه؟ چون چند نفری مثل من بودن گفتن چون زیر یک میلیارد بوده شامل کارشناسی نمیشه. دیگه هر جوری هم حساب کنیم برای سند ۸۰ متری در تهران خیلی بیشتر ارزش داره.
– پاسخ: 0
+ پرسش: بنده شاکی هستم و پرونده به دادگاه کیفری دو ارسال شده است. آیا می‌توانم از طریق ارسال لایحه از قاضی شعبه بخواهم که بنا بر شرایط ویژه مجرم جهت جلوگیری از فرار متهم وثیقه سنگین‌تری از وی اخذ گردد؟ آیا به فرض وارد بودن لایحه با این درخواست، کل پرونده مجدد به دادسرا ارجاع میشود؟ یا در روز دادگاه متهم مجدد جلب میشود تا وثیقه بیشتری معرفی نماید؟
– پاسخ: می‌توانید به قرار وثیقه اعتراض کنید ولی پذیرش درخواست شما بستگی به نظر قاضی دارد.
+ پرسش: رای محکومیت مبلغ ۲۴۰ میلیون تومان چه وثیقه‌ای باید گذاشت در اجرای احکام تا فرد محکوم شده زندان نرود و مجدد اعسار بزند؟ آیا می‌توان دو فیش حقوقی به عنوان وثیقه گذاشت یا حتما باید وثیقه ملکی باشد؟ اگر وثیقه ملکی باشد، تا زمان کارشناسی فرد باید به زندان برود؟
– پاسخ: 0
+ پرسش: فیش حقوقی 4 تومانی به عنوان کفالت دادسرا قبول کرده و اینکه نامه پزشک قانونی هم شاکیم گرفته، دو سه مورد بوده که دادیار قرائت کرد برام دیه هم نیست ارش هست. واقعا چیز خاصی اتفاق نیفتاده، می‌خواستم بدونم جرم حساسیت نداره آنچنان (حبس تعزیری هم داره)، ایشان هم لباس بنده رو پاره کردن، تاثیر چندانی داره در دادگاه که شکایت کردن ایشون؟
– پاسخ: 0
سلام، من شاکی یک پرونده با مضمون توهین،افترا و مزاحمت تلفنی هستم، بازپرسی بدون اینکه طرفین رو احضار کنه قرار جلب به دادرسی صادر و برای تایید پرونده رو فرستاده پیش دادستان،ولی هیچ یک از قرارهای کفالت و وثیقه برای متهم صادر نشده و تفهیم اتهام نکردند. آیا همچین چیزی عادی هست؟
سلام در صورتی که متهم به جرم جعل و کلاهبرداری ( زیر صد میلیون) حکم بدوی دو سال زندان تعزیری گرفته باشد و (۳۰۰میلیون جبران خسارت و رد مال و جریمه نقدی )، اکنون متهم تا زمان قطعی شدن حکم بازداشت است و باید برای آزادی وثیقه ارائه نماید. میزان وثیقه چقدر خواهد بود؟ آیا باید میزان به نحوی باشد که علاوه بر تضمین مجازات مادی، تضمین اجرای محکومیت‌های تعزیری هم باشد؟ مبلغی که معمولا برای دو سال زندان وثیقه می‌خواهند چقدر است؟
سلام، اگر فردی در استفاده از اسناد مجعول (امضای ظهر چک بدون پشت‌نویسی) محکوم به ۳ماه حبس قطعی گردد که در مدت رسیدگی یک وثیقه ملکی ۲۵۰ میلیونی گذاشته بوده، حال که محکوم به حبس شده اگر خودش را معرفی نکند و متواری شود، تکلیف وثیقه چه میشود؟ تا چه مدت؟ اگر ۲۵۰ میلیون(قیمت وثیقه) را واریز کند مجازاتش کم میشود؟ اگر به اندازه ۲۵۰ میلیون وثیقه رو مزایده بذارن یا ۲۵۰ میلیوو رو واریز کنه و بعد از آن اگر دستگیر شود، تکلیف مجازات و مبلغ وثیقه چیست؟ می‌توان مسترد کرد؟ طبق ماده ۱۰۵ آیا مشمول مرور زمان میشود؟از تاریخ صدور رای قطعی مبنی بر ۳ماه حبس، اگر ۵سال بگذره و طی این مدت دستگیر نشود، پرونده مختومه خواهد شد؟ مجازاتش هم لغو میشود؟
سلام فردبه اتهام معاونت به قتل ۳سال است وثیقه ۷۰۰ میلیون گذاشته و از بازداشت آمده وازاداست ولی پرونده هنوز حکم قطعی صادر نشده سوالم آیا چنانچه حکم قطعی صادر شود و زندانی بشه آیا این ایام با وثیقه ازادبوده از اصل زاندانش کم می شود ممنون