کلمه هبه بیشتر زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که شخصی به شخص دیگر مالی را از روی دوستی یا هر چیزه دیگری بصورت رایگان به او می‌دهد و بعدا پشیمان می‌شود می‌خواهد آن را پس بگیرد و دست به دامن قانون می‌شود. پس، زمانی که شما مالی را به شخص دیگری بدون دریافت مالِ دیگری می‌دهید در اصطلاح دارید آن را هبه می‌کنید. و زمانی که می‌خواهید آن را برگردانید یعنی از آن شخص بگیرید در اصطلاح قانونی دارید رجوع از هبه می‌کنید. در ادامه گروه وکلای احسان حسینی به توضیح هبه و سوالات مرتبط با آن پرداخته است. در ضمن اگر بعد از مطالعه این متن هنوز سوال شما پاسخ داده نشده بود می‌توانید از انتهای صفحه اقدام به پرسش سوال خود از مشاوران حقوقی کنید.
تعریف هبه چیست؟
هبه در لغت به معنای بخشش است. هبه، عقد است، که به موجب آن یک نفر مالی را بصورت رایگان و بدون هیچ چشم داشتی، به شخص دیگری تملیک (شخص را مالک آن می‌کند) می‌کند.
طرفین عقد هبه، هر کدام دارای نام مشخصی در قانون هستند که به تملیک کننده واهِب، طرف دیگر را مُتَّهِب، مالی را که مورد هبه است عین موهوبه می‌گویند.
شرایط عقد هبه:
1) واهب باید برای معامله و تصرف در مال خود اهلیت داشته باشد: اهلیت عبارت است از توانایی قانونی برای دارا شدن حق یا اجرای حق.
2) واهب باید مالک مالی باشد که هبه می‌کند: یعنی نمی توان مالی را که برای شخص دیگر است هبه کنیم.
3) هبه واقع نمی‌شود مگر با قبول و قبض متهب: به این معنی که زمانی عقد هبه ایجاد می شود که شخص گیرنده هبه، آن را قبول کند و همچنین آن را به از واهب بگیرد.
4) در صورتی که عین موهوبه در ید متهب، باشد محتاج به قبض نیست: یعنی زمانی که مثلا کتابی به شخصی قبلا داده اید و الان قصد می کنید که آن را دیگر از او نگیرید و آن کتاب را به شخص ببخشید دیگر نیاز به گرفتن و دادن مجدد نیست.
5) اگر قبل از قبض، واهب یا متهب فوت کند، هبه باطل می‌شود: یعنی اگر قبل از تصرف مال مورد هبه، یکی از طرفین عقد هبه فوت کند، هبه باطل می شود.
شرایط رجوع از هبه
در مواردی واهب می تواند از مالی که هبه کرده از خارج شود و آن را پس بگیرد. پس برای بازگشت از هبه خود باید شرایطی وجود داشته باشد که شامل موارد زیر است:
1) در صورتی که، شخص گیرنده هبه، پدر یا ماد یا اولاد واهب نباشد؛ ولی هبه میان زن و شوهر قابل رجوع است.
2) در صورتی که هبه در ازای مالی یا کاری نبوده باشد؛ مثلا زمانی که در هبه شرط شده باشد که متهب به مدت یک سال نظافت منزل واهب را به عهده بگیرد، در این صورت امکان رجوع از هبه نیست.
3) در صورتی که متهب، مال مورد هبه (عین موهوبه) را به شخص دیگری نفروخته باشد و از مالکیت خود خارج نکرده باشد. که این می تونه حتی زمانی باشه که شخص متهب آن مال را بصورت ناخواسته از دست داده باشد مثل زمانی که ورشکسته شده و مال او به را گرفته باشند.
4) در صورتی که متهب در مال مورد هبه (عین موهوبه) تغییری داده باشد؛ بطور مثال انگشتر طلایی را هبه کرده باشید و آن شخص آن را به شمش طلا تبدیل کرده باشد در این صورت نیز قابلیت بازگشت از هبه نیست.
+ نحوه رجوع از هبه، خانه ای که به زوجه داده‌ام به چه صورت است؟
هبه در هر زمانی قابل رجوع است لیکن باید اثبات شود که زوج به زوجه آن ملک را هبه نموده است. رجوع از هبه را باید با اظهارنامه به زوجه اطلاع داد و سپس طرح دادخواست تایید رجوع از هبه نمایید.
+ شوهرم در دوران عقد یک سرویس طلا برای من خریده که فاکتورش بنام خودم هست، آیا امکان بازگشت با عنوان هبه است؟
اگر زوج (مثلا با فیش واریزی) بتواند اثبات کند که سرویس طلا خریداری شده با عنوان هبه بوده، امکان قبول دعوی رجوع از هبه می‌باشد. اما زوجه نیز می‌تواند با تغییر در طلا که می‌تواند فروش آن باشد از این نوع دعوی جلوگیری کند.
+ اگر برای حق فسخ در عقد هبه، مدت تعیین نشود، هبه باطل است؟
هبه یک عقد جایز است، و نیازی تعیین مدت ندارد و واهب هر زمان که بخواهد (در صورت وجود شرایط رجوع از هبه) می‌تواند از هبه خود رجوع کند.
+ پرسش: بنده یک آپارتمان دارم که ۴ دانگ آن به نام خودم و ۲ دانگ به نام مادرم از قدیم بوده است. خانمم مهریه را از ثبت به اجرا گذاشتط یک‌بار آپارتمانم توقیف شد، نامه دادم به عنوان مستثنیات دین آزاد شد. الان سوال مشخصم این است آیا می‌توانم ۴ دانگ خودم که مستثنی دین شده است را به نام مادرم یا خواهرم هبه کنم؟ مشمول فرار از دین نمی‌شوم؟ چون می‌خواهم برای طلاق خانم اقدام کنم می‌ترسم به عنوان شرط تنصیف نصف ۴ دانگ مرا بگیرند، بنابر این می‌خواهم هبه کنم.
– پاسخ: طبق ماده ۲۱ قانون نحوی اجرای محکومیت های مالی و رای وحدت رویه ۷۷۴ بعد از صدور حکم قطعی مبنی بر محکومیت شما به پرداخت مهریه مشمول فرار از دین می شوید.
[ مطلب مرتبط: حق دینی و حق عینی چیست؟ ]
سلام وقت بخیر، من خانه خودم را به اسم همسرم زدم و حالا به مشکل خوردیم و اسناد رو با خودش برده؟
سلام من ۵ سال قبل برادرم با خانم مطلقه‌ای که دختری ۱۶ ساله داشته دوست شد و ازدواج کرد. قبل ازدواج منزل و باغ و ماشین و… را به نام خانم کرده. برادرم ۱۷سال پاکی از مواد مخدر داشته که با نقشه دو برادر خانمش که موادمخدر می‌فروشند، برادرم را دوباره معتاد کردند و خانمش منزل و… را بدون اجازه برادرم برای فروش گذاشته و می‌گوید برای خودمه و طلاق می‌خواهم. اگر راهی برای اثبات اینکه همه چیز برای برادرم بوده و این خانم فقط قصد بردن دار و ندار برادرم را داشته ارائه بدیم، منزل رو می‌تونیم برگردونیم؟