اعاده دادرسی حقوقی چیست؟ + [مهلت اعاده دادرسی]

تعریف اعاده دادرسی در حوزه حقوقی، به عنوان یکی از روش‌های استفاده شده برای اعتراض به آرای قطعیت یافته در قانون آیین دادرسی مدنی، مطرح است. آرای قطعیت یافته که در آن‌ها موضوع حکم، مورد درخواست خواهان نبوده یا حکم به میزان بیشتر از درخواست او صادر شده است، از جمله آرایی هستند که می‌توانند برای اعاده دادرسی در نظر گرفته شوند. اعاده دادرسی، در صورتی که ابرام یا نقض رای داشته باشد، به عنوان یکی از آثار آن شناخته می‌شود و در این صورت، پرونده مربوطه مجددا برای رسیدگی به دادگاه ارجاع داده می‌شود.

 

» اعاده دادرسی حقوقی چیست؟

✅ اعاده دادرسی حقوقی، به عنوان یکی از روش‌های موجود برای اعتراض به آرای دادگاه، مختص احکام حقوقی است. احکام، به دو دسته کلی احکام قاطع و احکام اجرایی تقسیم می‌شوند. احکام قاطع، شامل آرایی هستند که درباره موضوع دعوا، قطعیت دارند و به اجرایی شدن نیازی ندارند. اما احکام اجرایی، به دلیل نیاز به اجرایی شدن، به طور کلی با مشکلات بیشتری برای اعتراض به آن‌ها مواجه هستند.

قانون گذار، روش‌های مختلفی را برای اعتراض به آرای دادگاه پیش‌بینی کرده است، از جمله واخواهی، تجدیدنظر خواهی و اعاده دادرسی. اعاده دادرسی، به عنوان یک روش قانونی برای اعتراض به آرای دادگاه، امکان دوباره بررسی پرونده و صدور حکم جدید را فراهم می‌کند. این روش، تنها مختص آرای قاطع در حوزه حقوقی است و دارای تشریفات و قواعد خاص خود می‌باشد.

✅ اعاده دادرسی حقوقی، به معنای اعتراض به حکمی است که به صورت قطعی، توسط دادگاه صادر شده است یا پس از طی مراحل شکایت، قطعی شده است. آرایی که برای اعاده دادرسی حقوقی صلاحیت دارند، در قانون آیین دادرسی مدنی مشخص شده‌اند و نمی‌توان به هر رایی اعتراض کرده و از اعاده دادرسی حقوقی استفاده کرد.

در این روش، دادگاه دوباره پرونده را بررسی می‌کند و در صورت نیاز، حکم جدیدی صادر می‌کند. این روش، به افراد امکان می‌دهد تا در صورت عدم رضایت از حکم قضایی، از طریق اعتراض، دوباره مورد بررسی قرار گیرند و حق خود را به دفاع و دفاع مجدد از خود داشته باشند.

✅ اعاده دادرسی حقوقی به طور کلی، به معنای دوباره مورد بررسی قرار گرفتن دعوا توسط دادگاهی است که حکم قبلی را صادر کرده است. این روش، امکان پذیر بودن پذیرش اعاده دادرسی حقوقی و انواع آن و نقض رای مورد اعاده را نیز در بر می‌گیرد. در این روش، دادگاه دوباره به صورت جزئی یا کلی، پرونده را بررسی می‌کند و در صورت نیاز، حکم جدیدی صادر می‌کند.

اعاده دادرسی حقوقی، تنها برای رای قابل اعاده دادرسی قابل استفاده است و با درخواست محکوم علیه حکم یا محکوم له آن، انجام می‌شود. این روش، در مقایسه با فرجام‌خواهی و تجدیدنظر خواهی، دارای تشریفات و مراحل خاص خود است. هدف این روش، ایجاد فرصتی برای محکوم علیه حکم به دفاع و مجددا دفاع از حقوق خود است.

 

» آراء قابل اعاده دادرسی

برای پاسخ به این سؤال، باید به ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی مراجعه کرد که شرایط رای قابل اعاده دادرسی حقوقی را تعیین می‌کند. بر اساس این ماده، رای قابل اعاده دادرسی حقوقی به شرایط زیر تقسیم می‌شود:

۱- موضوع حکم مورد ادعای خواهان نبوده باشد.

۲- حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد.

۳- وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول یا به مواد متضاد باشد.

۴- حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا و اصحاب آن، که قبلا توسط همان دادگاه صادر شده است متضاد باشد بدون آن که سبب قانونی موجب این مغایرت باشد.

۵- طرف مقابل درخواست‌کننده اعاده دادرسی حیله و تقلبی به کار برده که در حکم دادگاه موثر بوده است.

۶- حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم جعلی بودن آنها ثابت شده باشد.

۷- پس از صدور حکم، اسناد و مدارکی به دست آید که دلیل حقانیت درخواست‌کننده اعاده دادرسی باشد و ثابت شود اسناد و مدارک یاد شده در جریان دادرسی مکتوم بوده و در اختیار متقاضی نبوده است.

 

+ انواع اعاده دادرسی

✅ اعاده دادرسی یک روش برای اعتراض به حکم قطعی و یا بررسی مجدد پرونده‌های قضایی مختومه است. درخواست اعاده دادرسی غالباً از طرف محکوم علیه به دادگاه صادر می‌شود و هدف آن بررسی مجدد پرونده در همان دادگاه است. با این حال، بر اساس قوانین مربوطه، این روش اعتراض، انواع مختلفی دارد. به همین دلیل، در این بخش، انواع اعاده دادرسی را مورد توجه قرار داده و در بخش بعد، نحوه طرح هر نوع اعاده دادرسی را شرح خواهیم داد:

1) اعاده دادرسی حقوقی و کیفری

📌 در رابطه با انواع اعاده دادرسی، می‌توان آنها را به دو دسته حقوقی و کیفری تقسیم کرد. اعاده دادرسی حقوقی در دعاوی حقوقی امکان پذیر است و مقررات مربوط به این نوع از اعاده دادرسی، در مواد 426 تا 441 قانون آیین دادرسی مدنی، ذکر شده است. همچنین، اعاده دادرسی کیفری نیز در مواد 474 تا 483 قانون آیین دادرسی کیفری پیش‌بینی شده است.

2) اعاده دادرسی

📌 یکی از انواع دیگر اعاده دادرسی، تقسیم بندی آن به اعاده دادرسی اصلی و اعاده دادرسی طاری است. در ماده 432 قانون آیین دادرسی مدنی، به این موضوع اشاره شده است که اعاده دادرسی اصلی، زمانی رخ می‌دهد که متقاضی به طور مستقل، درخواست خود مبنی بر اعاده دادرسی از حکم صادره را به دادگاه اعلام می‌کند.

📌 اعاده دادرسی طاری، زمانی رخ می‌دهد که در دعوای میان دو نفر، حکم قطعی توسط دادگاه صادر شده است و بعدها، در دعوای دیگری، به عنوان دلیل، به آن حکم استناد می‌شود و کسی که حکم، به زیان وی است، نسبت به آن معترض شده و درخواست اعاده دادرسی می‌نماید.

🔷 به عبارت دیگر، اعاده دادرسی اصلی پس از صدور حکم و در مرحله بعدی اعلام می‌شود، در حالی که در اعاده دادرسی طاری، معترض درخواست خود را در حین دادرسی مطرح می‌کند.

 

+ مراحل و نحوه اعاده دادرسی

 مانند سایر روش‌های اعتراض به حکم، مانند تجدیدنظر خواهی یا واخواهی، اعاده دادرسی نیازمند آن است که شخص ذی‌نفع با داشتن شرایط لازم و طی مراحلی که در قانون ذکر شده، اعتراض خود را مطرح کند. به همین دلیل، در این بخش، قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که مراحل و نحوه اعاده دادرسی در حوزه حقوقی و کیفری چگونه است.

✅ نحوه اعاده دادرسی به این صورت است که محکوم علیه حکم صادر شده به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست اعاده دادرسی را تقدیم می‌کند. هنگام ثبت دادخواست اعاده دادرسی حقوقی یا کیفری، باید به یکی از جهات اعاده دادرسی استناد شده و تمامی مدارک و مستنداتی که دلیل بر ذی‌حق بودن فرد می‌باشد، به درخواست اعاده دادرسی اضافه شود.

– اعاده دادرسی با ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری

✅ باید ذکر کرد که در اعاده دادرسی از طریق ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری، نیازی به ثبت دادخواست نیست؛ بلکه موضوع اعتراض به حکم، ابتدا توسط رئیس دادگستری استان بررسی می‌شود و پس از تأیید موضوع، به رئیس قوه قضاییه ارسال می‌شود تا در صورت تشخیص اینکه حکم صادر شده خلاف شرع است، در شعب خاص مورد بررسی قرار گیرد.

✅ در انواع دعاوی کیفری، علاوه بر محکوم علیه، وکیل یا نماینده قانونی او، در صورت فوت یا غیبت محکوم علیه، همسر، وراث قانونی و وصی او نیز می‌توانند مراحل اعاده دادرسی را انجام دهند. همچنین، دادستان کل کشور، دادستان مجری حکم و نیز رئیس قوه قضاییه، طبق ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری، می‌توانند درخواست اعاده دادرسی را داشته باشند.

– مهلت درخواست اعاده دادرسی

در رابطه با مراحل و نحوه اعاده دادرسی، باید به مهلت اعاده دادرسی نیز توجه شود. مهلت اعاده دادرسی حقوقی و کیفری برای افراد مقیم ایران بیست روز و برای افراد مقیم خارج از کشور دو ماه است. مهلت اعاده دادرسی نسبت به احکام قطعی که به صورت حضوری صادر شده‌اند از تاریخ ابلاغ حکم آغاز می‌شود، اما در ارتباط با احکام غیابی صادر شده، با انقضای مهلت درخواست تجدیدنظر و واخواهی آغاز می‌شود.

در صورتی که فرد به دلایل قابل قبولی نتواند دادخواست اعاده دادرسی را در مهلت مقرر ارائه دهد و دلیل وی تأیید شود، امکان قبول دادخواست بعد از اتمام مهلت مقرر نیز وجود دارد. در غیر اینصورت، دادخواست وی رد خواهد شد.

• افراد مقیم ایران: 20 روز
• افراد مقیم خارج از کشور: 2 ماه

 

– عدم  ارائه دادخواست اعاده دادرسی بنابه دلایل موجه

🔷 عذر موجه ممکن است به دلیل شرایط شخصی فرد باشد، مانند بیماری، فوت یا بازداشت شدن، یا به دلیل عوامل خارجی از فرد، مانند وقوع حوادث غیرمنتظره مثل زلزله و سایر حوادث طبیعی. همچنین، در برخی موارد، عذر موجه می‌تواند به دلیل اشتباهاتی باشد که توسط دادگاه در اعاده دادرسی انجام شده است، مانند اشتباه در تعیین موضوع دعوی یا قرار دادن اطلاعات نادرست در حکم قبلی.

🔷 در صورتی که اعاده دادرسی به دلیل جعلی بودن اسناد یا حیله یا تقلب طرف مقابل صورت گرفته باشد، مهلت اعاده دادرسی از زمان صدور حکم نهایی برای اثبات جعل یا حیله و تقلب شروع می‌شود. در صورتی که نوع اعاده دادرسی به دلیل کشف اسناد و مدارک جدید باشد، مهلت اعاده دادرسی از تاریخ دریافت اسناد یا اطلاع از وجود آنها شروع می‌شود.

🔷 در هر صورت، در صورتی که فرد توانایی حضور در دادگاه را نداشته باشد یا به دلایل دیگری نتواند در مهلت مقرر دادخواست اعاده دادرسی را ارائه کند، می‌تواند به دلیل موجه خود برای تأخیر در اعاده دادرسی، از مهلت اضافی استفاده کند. اما باید توجه داشت که این امر نباید به طور سوءاستفاده‌ای از مهلت‌ها منجر شود و باید به صورت مشروع و با دلایل قابل قبول اعتراض و درخواست اعاده دادرسی صورت گیرد.

– دادگاه صالح برای اعاده دادرسی حقوقی

✅ در اعاده دادرسی حقوقی و کیفری، درخواست اعاده دادرسی در دادگاهی که حکم را صادر کرده است، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در صورت لزوم، دیوان عالی کشور پرونده را به دادگاه صادر کننده حکم قطعی ارجاع می‌دهد. بعلاوه، در اعاده دادرسی از طریق رئیس قوه قضاییه، پرونده به دیوان عالی کشور ارجاع می‌شود. در صورت پذیرش درخواست، اجرای حکم به تعویق می‌افتد و دادگاه رسیدگی کننده پس از بررسی ماهوی، حکم مورد اعتراض را نقض کرده و رای جدیدی صادر می‌کند.

» دلیل جدید در اعاده دادرسی

✔️ در اعاده دادرسی، ذی نفع با داشتن شرایط قانونی، با ارائه دادخواست، درخواست اعاده دادرسی می‌نماید تا حکم قطعی دادگاه لغو شود.

✔️ در صورتی که پس از صدور حکم قطعی، واقعه جدیدی رخ داده و یا مدارک و ادله‌ای به دست آمده باشد که دلیل بر حقانیت درخواست اعاده دادرسی باشد، می‌توان درخواست اعاده دادرسی کرد.

✔️ با این حال، اگر اسناد و مدارک ارائه شده در طی جریان رسیدگی به دعوای اصلی مکتوم بوده و در اختیار درخواست‌کننده نبوده باشد، ارائه دلیل جدید در اعاده دادرسی امکانپذیر است.

✔️ در صورتی که ارائه دلیل جدید به لحاظ متعارف در مرحله رسیدگی به دعوی امکانپذیر باشد، نمی‌توان به استناد آن، درخواست اعاده دادرسی کرد و در چنین شرایطی، ارائه دلیل جدید در اعاده دادرسی ممکن نیست.

 

مشاوره حقوقی