در اصطلاح حقوقی به زنی که از شوهر تمکین نمی کند (عدم تمکین زوجه) نشوز گفته می شود و آن زن، ناشزه نامیده می‌شود.
روابط زوجیت محصور به استمتاع جنسی و مسایل مربوط به آن نیست؛ زیرا با مطالعه تکالیف مقرر در قانون و آنچه که از مواد مربوطه قابل استنباط است رابطه زوجیت مفهوم بسیار گسترده دارد که مبنای اخلاق و وفاداری و کمک به یکدیگر و تشریک مساعی و همچنین روابط مشخص مالی و غیرمالی، گذشت و فداکاری و ثبات کانون خانواده و تولید و تناسب نسل و تربیت فرزندان و تحویل آنان به جامعه را در بر می‌گیرد و حتی قبول نوعی مسئولیت خویشاوندی را نیز در بر می‌گیرد.
ایجاد رابطه زوجیت
طبق ماده 1102 قانون مدنی، همین که نکاح به طور صحت واقع شد، روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می‌شود.
حسن معاشرت در زوجیت
طبق ماده 1103 قانون مدنی، زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند.
کلیه رفتارهای که با اصل «حسن معاشرت» در تنافی است از مصادیق نشوزه زوج به شمار می‌آید و می‌تواند دارای آثار حقوقی مانند طلاق باشد. به نظر می‌رسد، با توجه به این حسن معاشرت مفهوم کلی دارد و همه امورات شخصی و خانوادگی زن و شوهر را به منظور تثبیت و ثبات و بقاء خانواده احاطه می‌کند، لذا علاوه بر رفتار، هرگونه گفتار و سخن که در زندگی مشترک و در روابط زوجین به هر منظور رد و بدل می‌شود مخالف با گفتار محبت‌آمیز و مصادیق حسن معاشرت باشد، قطعا دارای ضمانت اجرایی است.
فرض کنید مردی در روابط شخصی و خصوصی خود باهمسرش دائما از الفاظ زشت و رکیک استفاده کند و یا در روابط خانوادگی و اجتماعی با همسرش از الفاظ توهین‌آمیز استفاده کند آیا این موارد از مصادیق ضد «عاشروهن بالمعروف» نیست، قطعا در صورت اثبات و به شرط تکرار و عادت آن از موجبات طلاق خواهد بود.
کمک کردن در استحکام مبانی خانواده
طبق ماده 1104 قانون مدنی، زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد خود به یکدیگر معاضدت نمایند.
اگر چه در قانون مدنی به وفادری اشاره نشده است ولی یکی از تکالیف زوجین است و سکوت قانون گذار به دلیل بداهت امر و وجوب این تکلیف شرعی است. از این رو زوجین مکلف هستند نسبت به یکدیگر وفادار باشند و از برقراری روابط جنسی نامشروع و شکستن حریم خانواده خودداری نمایند و در صورت تخلف ضمانت اجرایی آن برای زن طلاق است.
اثر نشوز زن بر استحقاق نفقه
طبق ماده 1108 قانون مدنی، هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.
مشاوره حقوقی
+ پرسش: همسر بنده مرداد ماه سال گذشته خانه را ترک کردند، بنده یکی دو ماه درخواست بازگشت به منزل کردم اما متاسفانه مورد قبول ایشان نبود. بنده اوایل مهر ماه دادخواست بدوی الزام به تمکین ارسال کردم (بدون هیچ اظهارنامه‌ای) و رای الزام به تمکین ایشون دی ماه صادر شد. با پیگیری از اجرای احکام در آخر حکم نشوز ایشان فرودین امسال صادر شد. اما سوال بنده این است که ایشون آذر ماه دادخواست نفقه داده و دی ماه بنده محکوم شدم به پرداخت ماهی ۳ تومن. از مرداد ماه تا دی ماه. آیا این نفقه به ایشان تعلق می‌گیرد؟ و قانونی است؟
– پاسخ: بله تا زمان صدور رای قطعی الزام به تمکین، نفقه به ایشان تعلق می گیرد.
