یکی از اصلی‌ترین تکالیف قانونگذار، پرداخت نفقه به افراد مستحق از جمله همسران و اقارب میباشد. شرایط پرداخت نفقه به زن شامل تمکین عام و خاص می‌شود و این تکلیف به عهده شوهر در عقد نکاح دائم است. در مورد پرداخت نفقه به اقارب نیز، استطاعت مالی فرد پرداخت‌کننده بسیار مهم است. با این وجود، ممکن است زن به تمکین عام و خاص رسیده باشد و منفق نیز به استطاعت مالی کافی برخوردار باشد، اما با وجود این همه، پرداخت نفقه را انجام ندهد. در چنین مواقعی، قانون ترک انفاق را برای منفق و شوهر قرار داده است که در صورت عدم پرداخت نفقه، تبعات قانونی و حتی حبس را به دنبال دارد. در این مقاله، به بررسی شرایط پرداخت نفقه به زن و اقارب می‌پردازیم و ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه و حکم ترک انفاق را برایتان توضیح می‌دهیم. در صورتی که سوالی دارید، با ما همراه باشید.
» نفقه
طبق قانون مدنی، مرد باید به همسر و فرزندانش نفقه پرداخت کند و در صورتی که این امر را انجام ندهد، با تبعات قانونی و حتی حکم ترک انفاق روبرو می‌شود. از سوی دیگر، برای دریافت نفقه، زن باید به تمکین عام و خاص برسد. در ماده 1106 قانون مدنی آمده است که در عقد دائم، نفقه زن بر عهده شوهر است. با این حال، این ماده تنها به نفقه زوجه در عقد دائم اشاره دارد و در مورد الزام به پرداخت نفقه به زن در صیغه یا عقد موقت، ساکت است.
ماده 1107 قانون مدنی، محتوای نفقه زوجه را مشخص می‌کند؛ بر اساس این ماده، نفقه زن شامل تأمین تمامی نیازهای روزمره زن میباشد، از جمله خوراک، پوشاک، مسکن و سایر نیازهای معمول زندگی است. در صورت بروز اختلاف نظر بین زوجین در خصوص مبلغ نفقه یا همچنین اینکه چه نوع مسکنی برای زن مناسب است، باید به نظر کارشناس دادگاه مراجعه کرد. کارشناس پس از بررسی وضعیت خانوادگی و شرایط زن، می‌تواند تصمیمات لازم را در خصوص مبلغ نفقه و مناسب بودن مسکن و امکانات زندگی زن، اتخاذ کند.
» ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه
پرداخت نفقه زوجه، به نظر قانونگذار بسیار مهم است و در صورتی که شوهر، با وجود تمکین عام و خاص، نفقه زوجه را پرداخت نکند، به عنوان ترک انفاق، جرم شناخته می‌شود و مجازاتی در پی خواهد داشت. ترک انفاق به معنای استنکاف شوهر از انجام وظیفه خود به عنوان پرداخت نفقه است و در حقوق قابل پیگرد است.
ضمانت اجرای ترک انفاق، ممکن است در برخی موارد به حبس از سه ماه و یک روز تا پنج ماه منتهی شود، اما شرایط و موارد خاصی لازم است برآورده شود. برای شروع این پروسه، زن یا فرد مستحق نفقه باید شکایت کیفری ترک انفاق را به دادگاه ارائه کنند و از راهکارهای حقوقی دریافت مجازات برای شوهر استفاده کنند. در صورتی که شوهر، با وجود استطاعت مالی، نفقه را پرداخت نکند، می‌تواند مورد پیگیری قرار گیرد. اما در صورتی که به دلیل ناتوانی مالی، نفقه را پرداخت نکرده باشد، تنها زن می‌تواند از طریق راهکارهای حقوقی مجازات و مطالبه نفقه معوقه یا جاری خود را پیگیری کند، و این امر برای سایر اقارب امکان‌پذیر نیست.
» جرم ترک انفاق
وظیفه پرداخت نفقه به همسر و فرزندان، یکی از مهمترین تکالیفی است که به عنوان شوهر یا پدر بر عهده داریم. اما تأکید بر این حقوق بدون تدابیری برای اجرا، بی‌فایده است، بنابراین باید راهکاری برای اجبار شوهر به پرداخت نفقه پیدا کرد. در قوانین ما، ترک نفقه به عنوان یک جرم شناخته شده است که مجازات آن حبس است.
در واقع، شوهر به همسر خود باید نفقه بپردازد و وضعیت مالی نامناسب نمی‌تواند بهانه‌ای برای اجتناب از این وظیفه باشد. اما برای اینکه شوهر به خاطر نفقه ندادن مجازات شود، باید با وجود استطاعت مالی و وضعیت اقتصادی مناسب، از انجام وظیفه خود خودداری کند. همچنین، اگر شوهر ثابت کند که همسرش از وی تمکین نکرده است، نه‌تنها مجازاتی در انتظار او نخواهد بود، بلکه تکلیف پرداخت نفقه از گردن او ساقط خواهد شد. البته این شوهر است که باید ثابت کند که همسر وی تمکین نکرده است.
اگر کسی از پرداخت نفقه به اشخاص واجب‌النفقه خود امتناع کند، جرم ترک نفقه تحقق پیدا می‌کند. برای تحقق این جرم، باید شرایطی که پیش از این به‌عنوان مقدمه‌های پدید آمدن این تکلیف نام بردیم به وجود آید؛ به عنوان مثال، باید وضع مالی شوهر خوب باشد و دیگر خویشاوندان از شرایط مالی مناسب برخوردار نباشند و نتواند با شغلی مناسب، هزینه‌های زندگی خود را تامین کنند. در صورت وجود این شرایط، شوهری که از پرداخت نفقه اشخاص واجب‌النفقه خودداری می‌کند، به حبس تعزیری محکوم خواهد شد.
+ پرسش: ترک انفاق بار اول محکوم شدم اعتراض کردم تجدیدنظر رای برائت صادر کرد. حال رفته حساب رو مسدود کرده که نتوانم واریزی داشته باشم، اظهارنامه معرفی شماره حساب جدید فرستادم جواب نداد. خودم شماره حسابش رو از بانک پیدا کردم و ماهی یک میلیون واریز میکنم به حسابش، نمی‌دانم هدفش چیست، پول‌ها رو برگشت میده به حسابم. منتظره تا ۶ماه بگذره شکایت دوباره ترک انفال کنه. درخواست نفقه هم نمیده، از طرفی درخواست تمکین کنسل نمیشه بفرستم. حال اگر ترک انفاق دوباره شکایت کنه، با توجه موارد توضیح داده شده، آیا دوباره برائت صادر میشه یا احتمال داره چون پول رو بر می‌گردونه محکوم بشم؟
– پاسخ: میتوانید فیش های واریزی را به عنوان دلیل به مرجع مربوط ارائه نمایید، تصمیم گیری در این خصوص با شعبه رسیدگی کننده میباشد. چنانچه ایشان مجددا شکایت مطرح نمودند به رسیدهای واریزی نفقه استناد کنید.
[ موضوع مرتبط: نفقه فرزند چقدر است؟ ]
» حکم ترک انفاق چیست؟
در پاسخ به سؤالی که این است که حکم ترک انفاق به چه صورتی اجرا می‌شود، باید گفت که در صورتی که زوجه یا افراد واجب النفقه، به دادگاه در خصوص نفقه خود اقدام به ثبت دادخواست حقوقی ترک انفاق نمایند، دادگاه پس از بررسی جمیع جهات، مبلغ نفقه را مشخص می‌کند و در صورتی که فرد منفق، یعنی فرد نفقه دهنده، پس از صدور حکم دادگاه، همچنان از پرداخت نفقه خودداری کند، دارنده حکم می‌تواند با مراجعه به اجرای احکام، درخواست صدور حکم جلب یا توقیف اموال منفق را داشته باشد.
همچنین، حکم ترک انفاق می‌تواند به عنوان یکی از شرایط لازم برای درخواست طلاق از طرف زن نیز به کار رود. در این مورد، زوجه می‌تواند با اثبات ترک انفاق کیفری توسط شوهر یا با اثبات اینکه شوهر پس از صدور حکم دادگاه، همچنان از پرداخت نفقه خودداری کرده و عسر و حرج خود را به دادگاه ثابت کرده باشد، اقدام به درخواست صدور حکم طلاق نماید. در این صورت، دادگاه می‌تواند با توجه به شرایط و مدارک ارائه شده، درخصوص صدور حکم طلاق تصمیم بگیرد.
» شکایت کیفری ترک انفاق
وظیفه پرداخت نفقه به همسر و فرزندان، به حدی اهمیت دارد که قانونگذار، عدم پرداخت آن توسط شوهر، بدون وجود عذری موجه، را قابل قبول نمی‌داند. همچنین، برای نپرداختن نفقه، عدم توان مالی شوهر، به عنوان یک عذر موجه، مورد قبول قرار نمی‌گیرد. به همین دلیل، قانونگذار به زن این اجازه را داده است که در صورت ترک انفاق شوهر، بدون عذر موجه، اقدام به شکایت کیفری ترک انفاق و یا ثبت دادخواست حقوقی مطالبه نفقه، علیه شوهر نماید و نفقه جاریه و معوقه خود را مطالبه کند.
در واقع، زنی که همسرش هزینه‌های معمول زندگی او را تامین نمی‌کند، می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و از شوهرش الزام به انجام وظیفه شرعی و قانونی خود را درخواست کند. در این صورت، دادگاه میزان نفقه زن را معین کرده و به شوهر دستور می‌دهد که مخارج زندگی همسر خود را بر اساس آنچه دادگاه در حکم خود آورده، تامین کند. اگر باز هم شوهر حاضر نشد که به وظیفه خود، که در این‌باره دادگاه نیز تأکید کرده، عمل کند، زن می‌تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند.
مشاوره حقوقی
+ پرسش: زوجه خانه را بی‌دلیل ترک کرده و وکیلش مرا تهدید به شکایت نفقه کرده است همراه با شانتاژ فراوان. آیا شاکی نفقه یعنی ایشان لازم نیست در دادگاه ابتدا تمکین کردن خودش را نشان بدهد؟ لطفا نفرمایید برای پرهیز از این دعوا خودم جلو جلو نفقه را به ایشان که تمکین ندارند بپردازم و یا آنکه دادخواست عدم تمکین بدهم، حرفم این است که مگر شاکی نباید جرم را ثابت نماید؟
– پاسخ: 0
+ پرسش: خانم یکی از دوستانم نزدیک به یک ماه هست ترک منزل کرده و به منزل پدرش رفته است و زوج به دلیل حفظ حرمت، آبرو، صبر، خویشتن داری و گذشت نه اظهارنامه برای زوجه ارسال کرده نه شکایت عدم تمکین کرده به امید اینکه با وساطت بزرگان و حفظ حریم زندگی زوجه به منزل برگردد اما زوجه علی‌رغم اینکه تا کنون به منزل بازنگشته و جواب تلفن زوج هم نمی‌دهد رفته شکایت ترک انفاق از زوج نموده است. زوج چطور می‌تواند اثبات کند که زوجه خودش رفته و متاسفانه کسی هم حاضر به شهادت دادن نیست و آیا در دادگاه محکوم می‌گردد؟ تنها سند زوج واریزی‌هایی هست که تا یک ماه قبل از ترک منزل همسرش به حساب زوجه واریز کرده و در این یک ماه که رفته دیگه واریزی نداشته.
– پاسخ: 0
+ پرسش: همسرم حکم نشوز بنده را داشت و من بعد از چهار سال اعلام آمادگی برای تمکین کردم. من اصفهان و ایشان تهران زندگی می‌کنند. موقع مراجعه به منزلی که ایشان برای تمکین معرفی کردند، خود همسرم حضور پیدا نکردند به خاطر جلبی که از ایشان بابت مهریه دارم و کلید منزل را توسط شخص دیگری به من رساندند. آیا بنده باید ۶ ماه در این منزل به تنهایی زندگی کنم تا حکم ترک انفاق پیدا کند؟ ضمن اینکه نفقه تعیین شده را هم نمی‌پردازد، یا می‌توانم گزارش حضور نیافتنشان در تاریخ مراجعه که تعیین شده بود را به دادگاه ارائه کنم و به اصفهان برگردم؟ بنده می‌خواهم از طریق حکم ترک انفاق به طلاق برسم، چون ایشان قصد روبه‌رو شدن با بنده را ندارد.
– پاسخ: 0
+ پرسش: زوج در دادگاه کیفری محکوم به حبس برای ترک انفاق گردیده و قبلا یکبار دعوای الزام به تمکین مطرح نموده ولی رد شد و مجدد دوباره طرح دعوای الزام به تمکین نموده و حالا در دادگاه کیفری با رای قطعی محکوم به حبس برای ترک انفاق گردیده و پرونده حقوقی نفقه زوجه همچنان رای صادر نشده. آیا می‌توان با ترک انفاق، دعوی تمکین مجدد زوج را رد نمود؟
– پاسخ: 0
سلام بنده مهریه خودرا سال 1400 اجرا گذاشتم و سالی یک سکه میگیرم پدر همسرم فوت کرده و چیزی به نامش نبود اما امسال مادر همسرم نیز فوت کردن و یک خانه به نامش دارد، چکار باید کنم تا بتوانم سهم الارثش را به عنوان مهریه‌ام بگیرم؟
باسلام
از طریق اجرا احکام جهت معرفی و توقیف مال اقدام بفرمایید و دادخواست توقیف سهم الارث ایشان را بدهید.
همسر بنده از من شکایت ترک انفاق کردند و بنده محکوم به جریمه نقدی شدم، اعتراض زدم و در دادگاه تجدیدنظر حکم بدوی تایید شد. الان دوباره چند ماهی از حکم جریمه گذشته و من نفقه نریختم و همسرم باز هم شکایت ترک انفاق کردند. آیا من از تاریخی که حکم بدوی صادر شده باید نفقه بریزم یا از زمان قطعی شدن رای؟ می‌خوام نفقه این چند ماه رو کلا بریزم و دیگر محکوم نشوم چکار باید کنم؟ شکایت ترک انفاق زوجه، مبدا پرداخت نفقه رای بدوی است یا قطعی؟
سلام
ملاک محاسبه مبدا پرداخت نفقه، زمان شروع به تمکین توسط زوجه است و در صورتی که در رای تاریخ معینی ذکر شده و اگر ذکر نشده از تاریخ صدور اجراییه باید پرداخت گردد. و بصورت کلی معمولا تاریخ مطالبه نفقه معوقه را از تاریخ اقدام زوجه به شکایت اولیه ترک انفاق خواهد بود.