شروط ضمن عقد مندرج در قباله های ازدواج، شامل دو بخش شرط انتقال بخشی از دارایی شوهر (شرط تصنیف) و شرط وکالت بلاعزل (شروط دوازده گانه ضمن عقد یا طلاق) است.
شرط انتقال تا نصف دارایی
در مورد انتقال بخشی از دارایی شوهر در متن اسناد رسمی ازدواج چنین آمده است:
«ضمن عقد ازدواج، زوج شرط نمود هرگاه طلاق بنا به درخواست زوجه نباشد و طبق تشخیص دادگاه تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار او نبوده، زوج موظف است تا نصف دارایی موجود خود را که در ایام زناشویی با او بدست آورده، یا معادل آن را طبق نظر دادگاه بلاعوض به زوجه منتقل نماید».
+ وکالت بلاعزل در قباله ازدواج
در مورد وکالت بلاعزل در قباله های ازدواج متن زیر آمده است:
ضمن عقد ازدواج / خارج لازم، زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر داد که در موارد مشروحه زیر، با رجوع به دادگاه و اخذ مجوز از دادگاه، پس از انتخاب نوع طلاق، خود را مطلقه نماید و نیز به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر داد تا در صورت بذل از طرف او قبول نماید. (اگر زن مهریه خود را بخشید، زن وکالت خواهد داشت این بخشش را، به جای شوهرش، قبول کند.)
+ شروط 12 گانه ضمن عقد
شروط 12 گانه ضمن عقد را بیشتر با نام‌های دیگر مانند “شروط ۱۲ گانه عسر و حرج” و “شروط دوازده گانه طلاق” می‌شناسند.
در موارد زیر زن می‌تواند از دادگاه تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش نماید و دادگاه در صورت احراز آن موارد گواهی عدم امکان سازش صادر خواهد کرد. پس مواردی که زن می‌تواند حسب مورد از دادگاه تقاضای صدور اجازه طلاق نماید، به شرح زیر است:
1) استنکاف شوهر از دادن نفقه به مدت 6 ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام او به تادیه نفقه و همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه زن را به مدت 6 ماه وفا نکند و اجبار او به ایفا هم ممکن نباشد.
2) سوء رفتار یا سوء معاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیر قابل تحمل نماید.
3) ابتلا زوج به امراض صعب العلاج، به نحوی که دوام زناشویی برای زوجه مخاطره آمیز باشد.
4) جنون زوج در مواردی که فسخ نکاح شرعا ممکن نباشد.
5) عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح، منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد.
6) محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات 5 سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی که بر اثر عجز از پرداخت منجر به 5 سال بازداشت شود، یا به حبس و جزای نقدی که مجموعا منتهی به 5 سال یا بیشتر بازداشت شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد.
7) ابتلا زوج به هر گونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورده و ادامه زندگی برای زوجه دشوار باشد.
8) زوج زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترک کند (تشخیص ترک زندگی خانوادگی و تشخیص عذر موجه با دادگاه است) و یا 6 ماه متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت نماید.
9) محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب جرم و اجرای هرگونه مجازات، اعم از حد و تعزیر، در اثر ارتکاب جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زوجه باشد. تشخیص اینکه مجازات مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی است، با توجه به وضع و موقعیت زوجه و عرف و موازین دیگر، با دادگاه است.
10) در صورتیکه پس از گذشت 5 سال، زوجه از شوهر خود، به جهت عقیم بودن و یا عوارض جسمی دیگر زوج، صاحب فرزند نوشد.
11) در صورتیکه زوج مفقودالاثر شود و ظرف 6 ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود.
12) زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اختیار کند یا به تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت ننماید.
* قابل ذکر است که موارد یاد شده بطور عمده از ماده 8 قانون حمایت خانواده گرفته شده است، با این تفاوت که:
اولا؛ طبق قانون مذکور رعایت موارد فوق جنبه قانونی داشته و دادگاه در صورت احراز یکی از آن موارد گواهی عدم امکان سازش صادر می کرده است، در حالی که در قباله های نکاح این مطلب جنبه قراردادی دارد و طرفین می توانند این شروط را کلا یا بعضا نپذیرند.
ثانیا؛ در قانون حمایت خانواده اکثر موارد یاد شده مشترک بین زن و شوهر بوده، حال آنکه در قباله های ازدواج موراد مذکور فقط به نفع زن پیش بینی شده که در صورت وجود یکی از شروط، زن می تواند پس از صدور گواهی عم امکان سازش با استفاده از وکالت بلاعزل خود را مطلقه سازد.
+ آیا با ازدواج موقت مرد، شرط ضمن عقد نکاح محقق می‌شود؟
اگر ضمن عقد نکاح دائم، شرط شود چنانچه زوج بدون رضایت همسر خود ازدواج کند، زوجه با استفاده از وکالت ضمن عقد از دادگاه تقاضای صدور حکم طلاق را به لحاظ تحقق شرط کند چنین شرطی به طور اطلاق ناظر به هرگونه ازدواجی اعم از دائم و موقت و رسمی یا غیررسمی می‌باشد و با تحقق ازدواج، شرط ضمن‌العقد نیز محقق می‌شود و زوجه می‌تواند به همین جهت از دادگاه صدور حکم و گواهی عدم امکان سازش تقاضا کند.
+ آیا اثبات یکی از موارد مندرج شرط ضمن‌عقد نکاح، جهت صدور گواهی عدم امکان سازش (طلاق) به درخواست زوجه، ضروری است؟
ثبوت حق اجرای طلاق، منوط به تحقق شرایط مندرج در عقد‌نامه بوده که احراز آن با دادگاه است.
+ چنانچه بعد از عقد ازدواج به موجب حکم قطعی دادگاه ثابت شود که زوج، جنون داشته و جنون وی نیز در زمان عقد ازدواج نیز ثابت باشد آیا زوجه می‌تواند به استناد بندهای سند نکاحیه که به امضای زوج رسیده تقاضای طلاق نموده و مهریه خود را نیز مطالبه نماید؟
در صورتی که زوجه هنگام عقد از جنون زوج بی‌اطلاع بوده باشد بنا به مستند از مواد ۱۱۲۱،۱۱۲۶ و ۱۱۳۱ قانون مدنی می‌تواند نکاح را فسخ نماید و یا به جای طرح دعوای اعلام فسخ نکاح، تقاضای طلاق کند و با این وصف از مزایای شروط ضمن عقد و مهریه نیز می‌تواند برخوردار شود.
+ صدور حکم طلاق به لحاظ تدلیس از طرف زوج، به دلیل ادعای اشتغال با عنوان کارمند دولت امکان‌پذیر است؟
صرف ادعای اشتغال غیرواقع بدون آنکه از شروط ازدواج باشد، مجوز درخواست طلاق نیست و از موارد مذکور در ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی و شرایط منصوص در سند نکاحیه محسوب نمی‌باشد.
+ در صورتی که زوجه بعد از ازدواج متوجه محکومیت زوج قبل از ازدواج شود می‌تواند با شروط ضمن عقد اقدام به طلاق کند؟
در صورتی که محکومیت زوج به امری مغایر با شئون خانوادگی زوجه (مثلا زنای غیرمحصنه) مربوط به زمان پیش از ازدواج باشد، شرط ضمن عقد نکاح مبنی بر وکالت در طلاق در این خصوص محقق نمی‌شود؛ زیرا اثر شرط ضمن عقد علی الاصول نسبت به آینده تسری پیدا می‌کند و بر وقایع پیش از آن حاکم نیست.
نمونه رای طلاق طبق شروط ضمن عقد
رأی خلاصه جریان پرونده
در تاریخ ۱۳۹۲/۵/۲۱ خانم ف.ر. با تقدیم دادخواستی به طرفیت آقای ح.ر. به دادگستری کاشان تقدیم و تقاضای صدور حکم به الزام زوج به طلاق به دلیل تخلف زوج از بند ۱۲ شروط ضمن‌العقد مندرج در دفتر ازدواج می‌نماید. ضمن مستندات جنبه دادخواست تصویر مصدق یک برگ سند عادی ازدواج انقطاعی یک‌ساله بین خوانده و خانمی به نام ژ.ع. می‌باشد. پرونده ابتدا در شورای حل اختلاف مطرح می‌شود لکن اقدامات شورا در ایجاد تصالح بین آنان به نتیجه نمی‌رسد زیرا زوجه مصر بر طلاق و زوج مصر بر ادامه زندگی بوده است پرونده جهت رسیدگی به شعبه پنجم دادگاه حقوقی کاشان ارجاع می‌شود.
شعبه در تاریخ ۱۳۹۲/۹/۶ اولین جلسه رسیدگی را تشکیل می‌دهد وکیل خواهان اظهار می‌دارد همان‌طورکه در متن دادخواست و لوایح بعدی گفته شد زوجه متقاضی طلاق به دلیل تخلف زوج از بند ۱۲ شروط ضمن عقد مبنی بر اینکه زوج نباید بدون رضایت زوجه همسر دیگری اختیار کند می‌باشد زیرا ایشان با خانمی به نام ژ.ع. به‌صورت موقت ازدواج نموده (از تاریخ ۱۳۹۱/۱/۳۰ تا ۱۳۹۲/۱/۳۰) لذا تخلف از شرط محرز است و تقاضای الزام زوج به طلاق را داریم ضمناً موکل قسمتی از مهر (هزینه یک سفر عمره) را بذل می‌کند تا طلاق به‌صورت خلعی انجام شود و در خصوص مطالبه نفقه و بقیه مهریه نیز جداگانه اقدام نموده است. موکله مدخوله و غیرباکره و غیرحامله می‌باشد و فرزند مشترک ندارند.
خوانده اظهار داشت همسرم چهار ماه با من قهر بود و تمکین نمی‌کرد و من به خاطر نیاز جنسی ازدواج موقت کردم و در آن مدت ازدواج مزبور تمام شده است و من به همسرم علاقه دارم و می‌خواهم با او (خواهان) به زندگی زناشویی ادامه دهم قبلاً نیز رابطه زناشویی داشتیم ولی بچه‌دار نشده‌ایم. در همین جلسه دادگاه قرار ارجاع امر به داوری را صادر می‌کند.
در تاریخ ۹/۹ ح.ش. به‌عنوان داور زوجه و ع.ز. به‌عنوان داور زوج تعیین می‌شوند داوران در تاریخ ۱۳۹۲/۱۰/۳۰ نظریه مبسوط خود را اعلام می‌نمایند که اجمالاً به شرح زیر است:
الف- تلاش داوران در اصلاح موثر نبود و زوجه مصر بر طلاق است.
ب- مهریه ۵۰۰ سکه بهار آزادی و یک سفر حج واجب می‌باشد که طی رأی دادگاه زوج محکوم بر پرداخت سه عدد سکه نقدی و هر سه ماه یک سکه به‌عنوان تقسیط گردیده است و تصویر رأی فیه می‌باشد.
ج- در مورد نفقه نیز در پرونده دیگری رسیدگی شده و مقدار آن تعیین گردیده است که پس از قطعیت اجراء خواهد شد.
د- زوجین تشکیل زندگی نداده‌اند و فرزند مشترک ندارند جهیزیه نیز به خانه زوج منتقل نشده است.
ه- زوجه به جز نفقه و مهریه که پرونده جداگانه دارد از سایر حقوق مالی خود در ازای طلاق گذشت می‌کند و ادعائی در مورد اجرت‌المثل، تنصیف دارائی و نحله ندارد و حج واجب جزو مهر را نیز در مقابل طلاق بذل می‌کند.
سرانجام دادگاه در تاریخ ۱۳۹۲/۱۱/۲۸ وارد رسیدگی نهایی شده و پس از احراز عدم حمل با گواهی پزشکی قانونی ختم رسیدگی اعلام و دادگاه با صدور دادنامه تخلف زوج از شرط دوازدهم مندرج در سند نکاحیه را محقق دانسته و به استناد مواد ۲۳۴ و ۲۳۷ و ۱۱۱۹ قانونی مدنی و مواد ۲۴ الی ۳۶ قانون حمایت خانواده و نظریه شماره ۳۹۰۹/۷ مورخ ۱۳۸۱/۵/۹ اداره حقوقی قوه قضائیه که با ازدواج موقت نیز شرط وکالت را محقق شده می‌داند گواهی عدم امکان سازش بین زوجین مترافعین را صادر می‌نماید:
زوج در موعد قانونی تجدیدنظرخواهی می‌کند در ضمن لایحه تجدیدنظرخواهی آمده است که:
اولاً با عنایت به متن شرط ۱۲ مندرج در سند نکاحیه مبنی بر اینکه (زوج همسر دیگری اختیار نکند باید تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت نکند) با عنایت به قسمت اخیر مبادرت مذکور یعنی اجرای عدالت بین همسران روشن می‌شود که منظور از صدر عبارت انتخاب همسر دائم است و این شرط شامل ازدواج موقت نمی‌شود.
ثانیاً منظور از این شرط ازدواج مجدد زوج در شرایط معمولی است ولی در شرایطی که زوجه در خانه پدرش بوده و حاضر به شروع زندگی مشترک نشده است و جدا از همسرش زندگی می‌کرده زوج به اجبار اقدام به چنین ازدواجی نموده و در حال حاضر نیز با انقضاء مدت موضوع منتفی است و در آن زمان هم ازدواج موقت کردم به جهت اجبار ناشی از نشوز زوجه بوده است.
پرونده به شعبه ۱۹ دادگاه تجدیدنظر استان اصفهان ارجاع می‌شود و دادگاه مزبور طی دادنامه فرجام‌خواسته به شماره ۹۳۰۹۹۷۰۳۶۹۸۰۰۸۸۸ مورخه ۱۳۹۲/۶/۱۸ دلائل تجدیدنظرخواه را موجه ندانسته و دادنامه بدوی را تأیید و ابرام نموده است. رأی در تاریخ ۱۳۹۲/۷/۱۵ به زوج ابلاغ می‌شود و وکیل وی در تاریخ ۱۳۹۳/۸/۶ مبادرت به فرجام‌خواهی می‌نماید که پرونده به دیوان‌عالی کشور ارسال و به این شعبه ارجاع شده است. لوایح طرفین در هنگام شور قرائت خواهد شد.
رأی شعبه دیوان عالی کشور
از آنجا که مسئولین نظام جمهوری اسلامی در قوه قضائیه و مقننه برای ایجاد تعادل و توازن بین اختیارات زوج و زوجه در زمینه طلاق با الهام از موازین شرعی مربوط به تجویز اشتراط در عقود لازم که در خصوص عقد نکاح در ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی مورد تصریح واقع شده است، عناوینی را به‌عنوان شرط پیشنهادی در متن اسناد نکاحیه درج نموده‌اند که زوجین با امضای آن بهتر و مناسب‌تر به حقوق همدیگر توجه نمایند و در صورت بروز اختلاف بین آنان نیز محاکم سریع‌تر قادر به حل و فصل دعاوی مربوطه باشند.
به هر حال بر اساس بند ۱۲ از شق ب شروط مزبور زوج ملتزم شده است که در صورتیکه (زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اختیار کند یا به تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت نکند) زوجه وکالت دارد که از طرف زوج نسبت به اجرای طلاق اقدام کند.
از آنجا که اصل در طلاق بر اساس اطلاق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی اختیار زوج است و تمسک به عام در شبهات مصداقیه جایز نیست در موارد اقدام زوجه به طلاق از طریق وکالت ناشی از شروط ضمن عقد نکاح باید تحقق شرط مزبور مسلم و محرز شود. و قدر متقین از مفاد بند ۱۲ فوق‌الذکر شمول آن نسبت به عقد دائم است زیرا:
اولاً- عبارت (زوج همسر دیگری اختیار کند) در صدر بند از عقد موقت به خصوص عقد موقت کوتاه‌مدتی که مدت آن هم منقضی شده و موضوع منتفی گشته است منصرف است و متبادر از «اختیار همسر دیگر» اقدام به ازدواج دائم یا موقت طولانی‌مدت است.
ثانیاً- عبارت (بین همسران خود عدالت برقرار نکند) اختصاص به عقد دائم دارد وحدت سیاق بین صدر و ذیل عبارت ایجاب می‌کند که صدر ماده را نیز همانند ذیل تفسیر نماییم.
ثالثاً- قانون‌گذار درباره ازدواج دائم بدون اجازه همسر اول جرم‌انگاری می‌نموده و لذا قرار دادن آن در عداد سایر شروط مثل عدم اعتیاد، عدم ترک انفاق قابل قبول است در صورتیکه ازدواج موقت بدون رضایت زوجه چنین حکمی ندارد و جرم نیست.
رابعاً- در متن شق ب از شروط در فرض تخلف زوج از شروط به زوجه اختیار مستقیم در اجرای طلاق داده نشده بلکه مقرر داشته در موارد ادعای تخلف از شرط به محکمه مراجعه و با طرح موضوع در دادگاه اخذ مجوز از دادگاه اقدام به طلاق نماید تا دادگاه موضوع را بررسی نموده و واقعه را با متون قانونی و اهداف قانون‌گذار منطبق نموده و سپس رأی دهد.
علی‌هذا با توجه به موارد فوق صدق تخلف از شرط بند ۱۲ در مورد پرونده حاضر مسلم نیست، درنتیجه تجدیدنظرخواهی زوج را وارد دانسته و به استناد بند ۲ ماده ۳۷۱ و بند ج ماده ۴۰۱ قانون آیین دادرسی مدنی رأی فرجام‌خواسته نقض و رسیدگی مجدد به شعبه دیگری از شعب دادگاه تجدیدنظر استان اصفهان محول می‌شود.
رئیس و مستشار شعبه ۴۱ دیوان‌عالی کشور
رازینی- طباطبائیی
مشاوره حقوقی
+ پرسش: من خانم ایرانی هستم و می‌خواهم با مردی غیرمسلمان چینی ازدواج کنم. ازدواج ما در ایران غیرممکن است. می‌خوام ببینم من باید به کشور چین بروم و آنجا ازدواج کنم؟
– پاسخ: 0
+ پرسش: اگر فردی خواستگار قاضی داشته باشه، آیا این آقا یا حفاظت می‌تونن به تماس‌ها و پیام‌های قبلی سیم‌کارت دسترسی داشته باشن؟ و اینکه میگن حفاظت باید تایید کنه طرف رو برای ازدواج، حفاظت به چه مواردی ممکنه گیر بده برای ازدواج؟
– پاسخ: 0
[وکیل مرتبط: وکیل طلاق ]
