طبق قانون حمایت خانواده، در کلیه موارد درخواست طلاق، به جز طلاق توافقی، دادگاه باید به منظور ایجاد صلح و سازش موضوع را به داوری ارجاع کند. دادگاه در این موارد باید با توجه به نظر داوران رای صادر و چنانچه آن را نپذیرد، نظریه داوران را با ذکر دلیل رد کند.
پس از صدور قرار ارجاع امر به داوری، هریک از زوجین مکلفند ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ یک نفر از اقارب متاهل خود را که حداقل سی سال داشته و آشنا به مسائل شرعی و خانوادگی و اجتماعی باشد به عنوان داور به دادگاه معرفی کنند.
در صورت نبود فرد واجد شرایط در بین اقارب یا عدم دسترسی به ایشان یا استنکاف آنان از پذیرش داوری، هریک از زوجین می‌توانند داور خود را از بین افراد واجد صلاحیت دیگر تعیین و معرفی کنند. در صورت امتناع زوجین از معرفی داور یا عدم توانایی آنان دادگاه، خود یا به درخواست هریک از طرفین به تعیین داور مبادرت می‌کند. در صورت مشکل در داوری در طلاق بهتر است ابتدا با وکیل، مشاوره حقوقی داشته باشید.
ضمانت اجرای عدم معرفی داور توسط زوجین در دعوای طلاق
در دعوای طلاق، زوجین پس از قرار ارجاع امر به داوری، مکلف اند داور خود را معرفی نمایند و در صورت استنکاف، دادگاه خانواده داور تعیین خواهد نمود بنابراین دادگاه حق صدور حکم بدون اخذ نظریه داور را ندارد.
پس عدم معرفی داور توسط زوجین در دعوی طلاق، مجوز رد دعوی نیست بلکه دادگاه مکلف است مبادرت به تعیین داور کند.
+ پرسش: دادگاه از من که دارم از همسرم جدا میشم داور خواست و من داور خودم رو معرفی کردم و دادگاه گفت برید با خانواده همسرت حرف بزنید برای سازش، اگر حرف نزدن و داور معرفی نکردند، نامه بنویسید که داور معرفی نکردند اون‌ها، ما هم همین کار رو کردیم و اون‌ها داوری معرفی نکردند و نخواستند سازش بشه. حالا قاضی رای رو به نفع من بده؟ چون من برای سازش رفتم، اون‌ها نخواستند.
– پاسخ: در صورت خودداری طرف دعوا از معرفی داور، دادگاه خود مبادرت به انتخاب داور می نماید. و الزاما رای به نفع شما نیست.
+ پرسش: زوجه هستم همسرم درخواست گواهی عدم سازش زده، پرونده رفته داوری، کار داور چیه؟ اگر صلح نشه چی میشه؟ من طلاق نمی‌خوام، دخترم ۵سالشه، تا کی بامن هست؟ ۷ماهه که ول کرده رفته بدون هیچ هزینه‌ای، چیزی هم به نامش نیست، منزل پدرش نشستم هی میگن دخترت رو بیار ببینیم، منم گفتم نمیاد، پدرش بیاد ببره، اونم نمیره و نمیاد، گیر افتادم.
– پاسخ: وظیفه داوران ایجاد صلح و سازش است، اگر صلحی حاصل نشود تبعا طلاق صادر می‌شود. حضانت فرزند تا ۷ سالگی با مادر است.
نمونه رای داوری در طلاق به درخواست زوجه
رأی خلاصه جریان پرونده
در تاریخ 7/2/89 خانم ز.ن. با وکالت آقای ش.ر. دادخواستی علیه آقای م.ش. به خواسته صدور گواهی عدم امکان سازش ( طلاق ) به محاکم عمومی تسلیم نموده و با استناد به تصویر سند ازدواج شماره 1876-19/8/68 دفتر رسمی ثبت ازدواج شماره 218 ثبت در دادخواست تقدیمی توضیح داده است موکله در تاریخ فوق به عقد دائمی خوانده درآمده است. خوانده دارای سوء رفتار بوده و به هر بهانه‌ای موکله را مورد کتک و توهین و فحاشی قرار داده است، مضافاً خوانده به عمل قماربازی اشتهار داشته و سوءرفتار زوج به حدی است که غیرقابل تحمل است، لذا موکله ناگزیر گردید منزل مشترک را ترک نموده و به منزل پدری برود. مراتب مذکور به گواهی گواهان در استشهادیه پیوست نیز رسیده است.
رفتار زوج از موجبات عسر و حرج موکله می‌باشد. استدعا[ی] رسیدگی را دارد پرونده جهت رسیدگی به شعبه اول دادگاه عمومی ارجاع شده است دادگاه در وقت مقرر به تاریخ 2/3/89 تشکیل جلسه داده وکیل خواهان در این جلسه اظهار داشته با عنایت به اینکه دلیل موکله برای اثبات عسر و حرج شهادت شهود است تقاضای استماع شهادت شهود را دارد و تقاضای تحقیق از وضعیت اخلاقی خوانده را می‌نماید. خوانده هم گفته است حاضر به طلاق نیستم و خواهان گذاشته و رفته است، مهریه را داده‌ام، خرجی نمی‌دهم چون زندگی نمی‌کند و تقاضای رد خواسته را دارم. سرانجام دادگاه پس از اعلام ختم رسیدگی به موجب دادنامه شماره 0186-16/3/89 به جهت اینکه خواهان دلیلی به تخلف خوانده از شرایط ضمن عقد ارائه نکرده است و صرف ادعا دلیل تخلف نبوده لذا دعوی را وارد ندانسته و حکم به رد آن صادر نموده است آقای ش.ر. به وکالت از خانم ز.ن. از رأی مزبور تجدیدنظرخواهی نموده و در لایحه اعتراضیه خود عنوان نموده دادگاه بدون استماع شهادت شهود و بدون تحقیق که مورد درخواست قرار گرفته بود و بدون ارجاع به داوری مبادرت به صدور رأی نموده است.
شعبه سیزدهم دادگاه تجدیدنظر استان حسب دادنامه شماره 0254-27/6/89 با این استدلال که تجدیدنظرخوانده با طلاق مخالف بوده و تجدیدنظرخواه دلایل متقن بر اثبات سوءرفتار یا سوء معاشرت به حدی که ادامه زندگی را غیرقابل تحمل نماید و موجب عسر و حرج زوجه گردد یا تخلف از شرایط ضمن عقد نکاح ارائه نکرده است و درخواست تحقیق محلی کفالت از احراز موضوع و اجابت خواسته را نمی‌نماید و تا مادامی که موجبات قانونی طلاق محرز نشود، موجبی برای ارجاع امر به داوری نخواهد بود، لذا با رد اعتراض، دادنامه تجدیدنظرخواسته را تأیید و استوار نموده است.
این دادنامه در تاریخ 17/8/89 به آقای ر. وکیل زوجه ابلاغ گردیده و نامبرده در تاریخ 7/9/89 فرجام‌خواهی کرده است با وصف ابلاغ نسخه ثانی دادخواست فرجامی و ضمائم آن به فرجام‌خوانده لایحه جوابیه وی در پرونده مشهود نمی باشد پس از وصول پرونده به دیوان عالی کشور جهت رسیدگی به این شعبه ارجاع گردیده است.
رأی شعبه دیوان عالی کشور
فرجام‌خواهی فرجام‌خواه نسبت به رأی شماره 0254-27/6/89 شعبه سیزدهم دادگاه تجدیدنظر استان که در جهت تأیید رأی بدوی متضمن رد دعوی خواهان نخستین صادر گردیده است بعلت نقص تحقیق و رسیدگی مآلاً وارد است زیرا : بانوی فرجام‌خواه در دادخواست بدوی و توضیحات بعدی خود در جلسات دادرسی و لوایح تقدیمی محمل درخواست طلاق خود را سوءرفتار و سوء معاشرت زوج و ایراد ضرب عمدی، توهین و فحاشی از ناحیه همسرش و قماربازی وی که موجب عسر و حرج او گردیده اعلام داشته و ادامه زندگی مشترک را غیرقابل تحمل دانسته است و لذا مفارقت جسمانی بین زوجین حاصل گردیده و جدا از یکدیگر زندگی می‌نمایند و جهت اثبات موارد ادعائی خود به گواهی گواهان و تحقیق محلی استناد جسته که در هیچ‌یک از مراحل دادرسی نسبت به تحقیق از گواهان و افراد محلی آگاه به موارد، اقدامی صورت نگرفته است.
اقتضاء داشت دادگاه با اختیار حاصل از ماده 199 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی برای کشف حقیقت از گواهان زوجه، راجع به موارد مشروحه در فوق و همچنین با تحقیق محلی از همسایگان و افراد مرتبط با زوجین، تحقیق لازم انجام و سپس بر اساس نتیجه حاصله از این تحقیقات انشاء رأی می-نمود و از طرفی مطابق ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق و آیین نامه اجرایی آن در دعوی طلاق تحصیل نظریه داوران زوجین از طرف دادگاه یک الزام قانونی است به موجب قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق زوج‌هائی که قصد طلاق و جدائی دارند باید به دادگاه مراجعه نمایند . چنانچه اختلاف فیمابین از طریق دادگاه و حکمین حل و فصل نگردید، دادگاه مبادرت به صدور رأی می‌نماید. بنابراین قبل از انشاء رأی توسط دادگاه باید موضوع به حکمین ارجاع شود در صورتی‌که حل و فصل نگردید دادگاه تصمیم لازم اتخاذ می‌کند .
یعنی قبل از آنکه دادگاه تصمیم به رد یا طلاق اتخاذ نماید، در مرحله قبل ارجاع به داوری صورت می‌گیرد و علاوه هدف از ارجاع به داوری حل و فصل اختلاف فیمابین است و طبق آیه شریفه چنانچه خوف شقاق بین زوجین پدیدار گردید ارجاع به داوری صورت می گیرد تا چنانچه اصلاح ذات‌البین ممکن باشد شقاق برطرف گردد با رد دعوی طلاق از سوی دادگاه اختلاف از بین نمی‌رود و چه بسا در صورت ارجاع به داوری اختلاف بین زوجین حل می‌گردید و نیازی به رسیدگی دادگاه نمی‌بود.
بنابر این استدلال مادامی-که موجبات قانونی طلاق در دادگاه محرز نشود، موجبی برای ارجاع به داوری نخواهد بود، توجیه شرعی و قانونی ندارد. نظریه اداره کل حقوقی هم ارشادی است لذا از این حیث نیز رأی واجد نقص است بنا به مراتب فوق رأی فرجام-خواسته به دلیل نقص تحقیق و رسیدگی به استناد بند 5 ماده 371 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی نقض می‌گردد و تجدید رسیدگی به تجویز بند الف ماده 401 همان قانون به شعبه صادر‌کننده رأی محول می‌گردد .
شماره دادنامه قطعی: 9109970906100656
[ وکیل مرتبط: وکیل طلاق ]
